مدیریت بهره برداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی در شرایط عدم حتمیت، مطالعه ی موردی: دشت کوار در استان فارس

تهدید منابع آبی به عنوان یکی از با ارزش ترین منابع طبیعی، خود را به عنوان یک چالش عمده نمایان ساخته و می رود تا روند زندگی آدمی را به مخاطره افکند. در بخش کشاورزی، منابع آبی در برخی موارد به شکل صحیح مدیریت می شود. در این شرایط، جهت جلوگیری از خسارات بیشتر به منابع آب، مدیریت آن در راستای استفاده بهینه از این منابع کمیاب امری ضروری می نماید. محور اصلی راه حل های اقتصادی بایستی برنامه ریزی در زمینه بهینه سازی مصرف آب و دستیابی به سطح بهینه مصرفِ منابع آبی همراه با بهینه سازی فعالیت های زراعی باشد و این، از اهم نیازهای مطالعاتی بخش کشاورزی است. مطالعه حاضر در راستای این هدف با استفاده از داده های جمع آوری شده ی سری زمانی طی سال های 1388-1366 و پرسشنامه ای در سال 1390-1389 در دشت کوار واقع در استان فارس، تعیین الگوی بهینه ی کشت و میزان برداشت بهینه از منابع آب کشاورزی را با استفاده از مدل برنامه ریزی با محدودیت تصادفی، که از رایج‏ترین و شناخته شده‏ترین تکنیک‏های برنامه ریزی تصادفی در مدیریت مزرعه است، مورد توجه قرار داد. در ابتدا بهره بردان منطقه از نظر منبع آب مورد استفاده جهت آبیاری، به گروه های نسبتاً همگن چهارگانه تقسیم شدند و برای هر گروه یک بهره بردار نماینده انتخاب شد. با استفاده از نرم افزار gams، مدل برنامه ریزی ریسکی و برنامه ریزی با محدودیت تصادفی نوشته شد و الگوی بهینه کشت با هدف حداکثرسازی سود و مطلوبیت انتظاری مورد مقایسه قرار گرفت و میزان برداشت بهینه از منابع آبی مشخص شد. در این مطالعه به بهره برداری تلفیقی از آب سطحی و زیرزمینی نیز توجه شده است. کم آبیاری به عنوان روشی علمی در جهت کاهش مصرف آب به عنوان فعالیت، وارد مدل شد. نتایج حاکی از آن است که میزان آب مصرفی با ریسک گریزی زارع رابطه عکس دارد و بهره بردار ریسک گریز از تمامی امکانات آبی خود استفاده نمی کند. همچنین هدف حداکثر سود در مقایسه با هدف حداکثرسازی مطلوبیت سود بیشتر کسب می کند اما میزان مصرف آب آن نیز بیشتر است و بهره بردار ریسک گریز بیشترین واکنش را به افزایش سطح ریسک در میزان آب در دسترس نشان می دهد. سیاست بهره برداری تلفیقی به گونه ای است که منجر به افزایش پایداری منابع آب زیرزمینی برای بهره برداری در درازمدت می شود. در نهایت راهکار افزایش قیمت آب و حذف کشت پیاز جهت تعدیل تقاضای آب مورد بررسی قرار گرفت و قیمت سایه ای نیز محاسبه شد.